Theo Bifa thì trong số khoảng 2.500 DN chế biến, xuất khẩu gỗ trên cả nước, cho đến nay đã có 55% DN bị lỗ, trong đó số lượng DN “bỏ cuộc” chiếm tỷ lệ khá lớn! Số còn lại phải cầm cự để tái cơ cấu và... chờ thời! 30% DN sản xuất hòa vốn, 10% có lãi.

“Chảy máu” nguyên liệu

Đại diện Bifa dẫn nguồn từ số liệu Tổng cục Hải quan cho thấy kim ngạch xuất khẩu gỗ của cả nước đến hết tháng 8/2011 là 2,48 tỉ USD. Trong số 2,48 tỉ USD kim ngạch xuất khẩu gỗ của 8 tháng qua thì lượng gỗ hàng hóa đã qua chế biến chỉ chiếm hơn 50%. 50% còn lại được xuất khẩu dưới dạng gỗ dăm, gỗ mảnh để làm nguyên liệu giấy xuất khẩu sang đảo Hải Nam (Trung Quốc), kế đến là Đài Loan, Nhật, Hàn Quốc; gỗ xẻ bán thành phẩm như ván ghép thanh xuất khẩu sang Trung Quốc, Ấn Độ; gỗ tròn nhập khẩu từ Lào tiếp tục được tái xuất đến các thị trường trên... Nguyên nhân của việc “chảy máu” nguyên liệu là do: “Dù đơn hàng đến với DN rất nhiều nhưng lãi suất ngân hàng quá cao từ 17 - 19%/năm; lạm phát vẫn còn tiếp diễn; chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng đến 23% trong khi giá xuất khẩu chỉ tăng 8%. Giá nguyên liệu thô từ 90 - 100 USD/tấn đã tăng lên 120 - 130 USD/tấn nên nhiều DN đã chọn giải pháp “bảo toàn lực lượng” hoặc “án binh bất động” bằng cách bán nguyên liệu để hưởng lãi trực triếp vừa lấy tiền “tươi”, vừa không phải trả lương công nhân và không lo hao phí sản xuất...

Ưu thế nghiêng về DN FDI

Trong số 10% có lãi thì DN FDI chiếm đến 58% về số lượng lẫn kim ngạch xuất khẩu và hoàn toàn không có chuyện lỗ hoặc hòa vốn đối với khu vực DN này. Bởi DN FDI đang giữ lợi thế rất vững chắc so với DN trong nước là lãi vay ở nước sở tại cao nhất chỉ 3 - 3,5%/năm. Trong khi DN trong nước phải trả từ 17 - 19%/năm. Chưa kể DN FDI phần lớn nằm trong hệ thống tập đoàn, Cty mẹ - Cty con, nên dễ dàng thực hiện các kỹ xảo khác là chuyển vốn, chuyển giá để tăng “lợi nhuận” bất minh; tận dụng lợi thế xuất xứ hàng hóa (C/O) để xuất khẩu đi các thị trường lớn như Mỹ, Châu Âu. Vì hiện nay sản phẩm gỗ của Trung Quốc đang bị đánh thuế chống bán phá giá tại thị trường Mỹ và bị dè dặt “lựa chọn” tại thị trường Châu Âu do nhiều vấn đề. Việc chuyển vốn, chuyển giá còn “giúp” DN “né” được thuế thu nhập DN và “lách” thêm nhiều nghĩa vụ khác với nhà nước. Nên trong số Top 20 DN dẫn đầu ngành gỗ cả nước thì hết 70% là DN FDI và các DN này đều có mức tăng trưởng trên 30%. Còn DN trong nước “đã non về tuổi tác lại yếu về thế lực, nguồn vốn, nên đã... thua ngay trên sân nhà”.

Cạnh tranh không cân sức

Chủ tịch Tập đoàn kỹ nghệ gỗ Trường Thành, ông Võ Trường Thành cho biết: “Trường Thành là DN chế biến gỗ có vốn trong nước duy nhất hiện nay phát triển doanh số và lãi sau thuế trên 20 tỉ đồng. Con số này so với cổ đông hiện hữu sẽ không là bao. Trước năm 2007, Trường Thành có khoảng 5.000 lao động thì nay tăng lên 6.500 người, trong đó các nhà máy ở Bình Dương thu hút trên 3.000 người, vì ngành gỗ là ngành sử dụng nhiều lao động phải qua đào tạo.

Ngoài lý do chủ quan là bất lợi về vốn, tình hình sản xuất kinh doanh, lợi nhuận cộng với nguyên nhân khách quan là tăng lương cơ bản từ ngày 1/10 mà một bộ phận lớn lao động ngành gỗ, trong đó có nhân sự cấp cao đã dịch chuyển mạnh từ khu vực DN có vốn trong nước sang DN FDI. “Dù đã có luật với rất nhiều quy định rõ ràng, cụ thể, nhưng thực tế từ trước đến nay chỉ có người lao động đi kiện DN chứ chưa có DN nào kiện người lao động do bội ước, không làm đúng hợp đồng! Trường Thành cũng tự hào là từ khi thành lập đến giờ chưa xảy ra đình công, nhưng vấn đề dịch chuyển lao động như hiện nay cần phải được lên tiếng để các cơ quan chức năng quan tâm, có hướng hỗ trợ, giúp đỡ”. Ông Thành trần tình.